راه کمال

مجله سیب سبز -  میترا جلیلی: برای یک زن هیچ چیز با لذت مادر شدن برابری نمی‌کند و بیشتر کسانی که از ناباروری رنج می‌برند و چشم به راه داشتن فرزند هستند هر روش یا آزمایشی را به امید بارداری، با آغوش باز می‌پذیرند. احتمالا تا به حال راه‌های مختلف درمان ناباروری از جمله لقاح مصنوعی، IVF و. . . به گوش شما هم خورده است ولی مطمئنا چندان با آخرین روشی که کمی هم عجیب و غریب به نظر می‌رسد و همه دانشمندان را متحیر کرده است، آشنا نیستید؛ روشی که پایانی بر ناباروری زنان در جهان محسوب می‌شود.

اتفاق جالبی که افتاده، این است که به تازگی در سوئد دو نوزاد، دوران جنینی خود را در رحم مادربزرگ‌شان سپری کرده‌اند. باور نمی‌کنید؟ ولی این عین واقعیت است. شاید تا سال گذشته رحم‌های اجاره‌ای به عنوان آخرین راه‌حل، پیش روی زنانی قرار داشت که به صورت مادرزادی فاقد رحم بودند یا در اثر بیماری‌هایی مانند سرطان مجبور به درآوردن رحم خود شده بودند ولی حالا به مدد پیوند اعضا از جمله رحم، انقلابی در این زمینه برپا شده است؛ گویی در حال دیدن یکی از فیلم‌های علمی-تخیلی هستید.

هم مادرند و هم مادربزرگ

 دو مادربزرگ مهربان تصمیم گرفتند با اهدای رحم‌های خود، به دخترشان کمک کنند تا با شرکت در یک طرح آزمایشی، شانس خود را برای مادر شدن امتحان کنند. از آن گذشته، مزه در آغوش کشیدن نوه هم چیزی نبود که این دو بتوانند از آن بگذرند.

 
مادر این دو نوزاد، نخستین کسانی هستند که در قالب پروژه دانشگاه Gothenburg سوئد، جنین‌شان را در رحمی پرورش داده و به دنیا آورده‌اند که خودشان در آن رشد کرده و متولد شده‌اند. این، شاید عجیب‌ترین دوران بارداری و زایمانی باشد که تا به حال در طول عمر خود شنیده‌اید.

این زایمان‌ها نتیجه پروژه دانشگاه Gothenburg سوئد است که پس از حداقل 10سال تحقیق و مطالعه، سرانجام در سال 2013 کلید خورد و 9 زن تحت عمل پیوند رحم قرار گرفتند که هفت مورد آن موفقیت‌آمیز بود و درحال حاضر سه نوزاد که هر سه پسر هستند با این روش به دنیا آمده‌اند و چهار زن دیگر هم دوران بارداری خود را سپری می‌کنند.

حتی بدون رحم مادر شوید

یکی از این نوزادان پسر حدود یک ماه پیش، از یک مادر 29ساله سوئدی متولد شده که از ابتدای تولد، رحم نداشته است و هرچند همیشه از مادر شدن مأیوس بود ولی هیچ یک از راه‌های باروری را نیز کنار نگذاشت تا اینکه تصمیم گرفت به صورت داوطلبانه در این طرح آزمایشی شرکت کند و به لطف مادرش، نوزادی با وزن 2کیلو و 490 گرم را به دنیا آورد و حالا هم هر دو در کمال سلامت زندگی می‌کنند. شاید بهترین هدیه‌ای که این مادر می‌توانست به دختر و نوه‌اش بدهد، همین رحم اهدایی بود.

مادر دومین نوزاد نیز زنی 34ساله اهل سوئد است که به گفته خودش در 20سالگی همه آرزوهایش بر باد رفت. وی در اوج جوانی، برای درمان بیماری سرطان خود مجبور به درآوردن رحمش شد و این احساس یأس و ناامیدی همیشه بر زندگی‌اش سایه افکنده بود. وقتی وی از چنین طرحی باخبر شد بدون لحظه‌ای درنگ، روانه این مرکز تحقیقاتی شد و آمادگی خود را اعلام کرد.

البته مادرش هم بیشترین فداکاری عمرش را در حق وی کرد و کمک کرد تا او هم حدود یک ماه پیش پسر کوچک 2کیلو و 690گرمی خود را در آغوش بگیرد و وی را محکم به قفسه سینه‌اش بچسباند. حالا او هم مانند همه زنان دیگر می‌تواند به کودکش شیر دهد، با او بازی کند و شاهد بزرگ شدنش باشد؛ احساسی که به گفته خودش همه عمر انتظارش را می‌کشید. البته ذکر این نکته ضروری است که هر دو زن تخمدانی سالم با تخمک‌هایی فعال داشتند.

بی‌پول‌ها طرفدار IVF می‌مانند

این موفقیت بزرگ و بچه‌دار شدن این دو زن با کمک رحم‌های پیوندی، بسیاری از زنان را در گوشه و کنار دنیا خوشحال کرد و به آنها امید بخشید که آنها نیز روزی می‌توانند مادر شوند و فرزند خود را در آغوش بگیرند.

تنها در انگلستان 15هزار زن وجود دارند که از بدو تولد بدون رحم بوده‌اند یا در اثر مشکلات و بیماری‌های مختلف مانند ابتلا به سرطان رحم، خونریزی‌های فراوان و کشنده و. . . مجبور به برداشتن رحم‌شان شده‌اند. این روش باروری برای زنانی هم که از سقط مکرر رنج می‌برند و هر بار با از بین رفتن جنین، قلب‌شان می‌شکند نیز ارمغانی نویدبخش محسوب می‌شود.

البته این روش در عین عجیب بودنش بسیار هم پرهزینه است و همچنین نیاز به تیم پزشکی قوی و تجهیزاتی گسترده دارد و به همین دلیل هم احتمالا مانند سایر روش‌ها از جمله IVF چندان نمی‌تواند همه‌گیر شود و مردم در سراسر جهان از آن استفاده کنند.

جنین در رحم میزبان 61 ساله

هر دو نوزاد رحم‌های اهدایی، از طریق سزارین به دنیا آمدند و به نوزاد پسر تاریخ‌ساز در علم پزشکی و درمان ناباروری یعنی «وینسنت» به عنوان نخستین نوزادی که از این طریق به دنیا آمده است، پیوستند.

وینسنت در سپتامبر سال جاری میلادی (مهرماه) در قالب پروژه دانشگاه Gothenburg سوئد از مادری 36 ساله متولد شد که از بدو تولد رحم نداشته است و در 15 سالگی متوجه این مشکل بزرگ شد. به این ترتیب نخستین نوزادی نام گرفت که از یک رحم پیوندی به دنیا آمده و مادر وی همه مراحل بارداری و زایمان را تجربه کرده است. با اینکه مادربزرگ وینسنت داوطلب اهدای رحم خود بود ولی به دلیل پاره‌ای مشکلات، این عضو نمی‌توانست با بدن دخترش سازگاری داشته باشد و به دلیل احتمال پس زده شدن پیوند، پزشکان از آن صرف‌نظر کردند ولی فرشته نجات وی، مادر 61ساله یکی از بهترین دوستان خانوادگی آنها بود که بدون داشتن هیچ پیوند خانوادگی، حاضر به این کار شد و حالا به نوعی، مادربزرگ وینسنت محسوب می‌شود.

والدین نوزاد نام وی را وینسنت گذاشتند چراکه این نام در لاتین به معنای «فاتح» است. مادر وینسنت که حالا دیگر محل زندگی‌اش را تغییر داده و نمی‌خواهد کسی فرزندش را بشناسد، می‌گوید: نامش را وینسنت گذاشتم چون هر راهی را که فکر کنید برای داشتنش امتحان کردم. وی می‌گوید اصلا نمی‌دانم بعدها چطور برای وینسنت توضیح دهم که نخستین نوزادی است که با این شیوه به دنیا آمده است ولی وقتش که برسد به او می‌گویم که برای داشتنش چه رنج‌هایی را تحمل کرده‌ام و حتما مقاله‌هایی که نوشته شده را به او نشان می‌دهم. کسی چه می‌داند شاید تصمیم بگیرد پزشک شود.

اهدا کننده رحم به مادر وینسنت، یک عمل جراحی 10 ساعته را تحمل کرد و پس از عمل شش ساعته و پیوند رحم به بدن مادر، شش هفته بعد از پیوند نخستین قاعدگی که رخ داد نشانه‌ای برای سالم بودن این رحم پیوندی محسوب شد. بعد از یک سال هم وقتی پزشکان از سلامت و عملکرد مناسب رحم اطمینان حاصل کردند، جنین فریز شده که حاصل لقاح مصنوعی تخمک این زن و اسپرم همسرش بود را از حالت منجمد خارج کرده و در رحم پیوندی کاشتند. 

رشد بچه، جریان خون به رحم و همچنین بند ناف تا 31 هفتگی خوب و مناسب بود ولی وقتی مادر در معرض فشار خون بالا قرار گرفت و ضربان قلب جنین غیرطبیعی شد، زایمان زودرس پیش آمد و وینسنت با یک کیلو و 770 گرم وزن از طریق سزارین متولد شد چراکه رحم پیوندی، مانند رحم معمولی تحمل فشار زایمان طبیعی را ندارد. پزشکان، این مهمان کوچک و شیرین را 10 روز در دستگاه نگهداری کردند و بعد هم راهی خانه شد و حالا کنار والدینش، روزهایی خوش را برای آنها رقم زده است.

می‌توانید پشیمان شوید

اگر همه چیز خوب پیش برود، مادرانی که رحم‌های پیوندی را دریافت می‌کنند می‌توانند بیش از یک فرزند به دنیا بیاورند همان‌طور که مادر وینسنت فرزند دیگری هم می‌خواهد ولی اگر کسی دیگر فرزند نخواهد حتی می‌تواند رحم پیوندی را خارج و مثل قبل زندگی کند. این، نخستین پیوند رحم محسوب نمی‌شود و در سال 2000 یک زن 26 ساله در عربستان سعودی، دریافت کننده رحم یک زن 46ساله بود. پزشکان مجبور شده بودند در 20سالگی در اثر یک خونریزی کشنده، رحم او را خارج کنند ولی این رحم پیوندی هم نجات‌بخش وی نبود و فقط 99روز در بدنش باقی ماند چون عمل موفقیت‌آمیز نبود. موردی مشابه نیز در ترکیه انجام شد که آن هم موفق نبود و هیچ نوزادی به دنیا نیامد.

این آخرین راه نیست!

با وجود همه این پیشرفت‌ها هنوز هم برخی کشورهای دیگر به دنبال راهکارهایی مشابه برای حل مشکل ناباروری زنان هستند. در کشورهایی مثل ایالات‌متحده، انگلستان، فرانسه، ژاپن، استرالیا و چین قرار است این طرح با اهدای عضو زنانی که مرگ مغزی می‌شوند انجام شود هرچند هنوز هم عده‌ای معتقدند اهداکننده زنده، بهتر است چراکه می‌تواند قبل از پیوند بیشتر مراقب سلامت خود باشد و ورید یا سرخرگ‌هایی را هم در کنار رحم به دریافت کننده عضو اهدا کند. همچنین تولید بافت‌ها و اعضای بدن در محیط‌های آزمایشگاهی نیز در برخی از کشورها مد نظر است.