هرقدر هم تکنولوژی پیشرفت کند و آدم‌ها مدرن شوند، هر قدر هم نسخه دیجیتالی همه لوازم و امکانات ساخته و روانه بازار شوند، امکان ندارد چیزی بتواند جای گاری دستی پر از لبویی را بگیرد که وسط سرمای شب‌های زمستان، عطرش مشام هر عابری را نوازش میدهد!
واقعا چیزی خوشمزه‌تر از لبوی داغ زیر برف دانه دانه زمستانی پیدا می‌شود؟! حتی اگر عاشق چای و قهوه هم باشید، لبو چیز دیگری است و مطمئنا هر سال وقتی اولین تکه لبو را در دهان می‌گذارید، کلی خاطره خوب برای‌تان زنده می‌شود! البته برای خوردن لبو لازم نیست تا باریدن برف زمستان صبر کنید؛ همین الان لبوهای خوش‌رنگ و تازه در میوه‌فروشی‌ها در دسترس هستند و انتظار آشپزخانه شما را می‌کشند!
لبو یا لپتو؟!
در زبان آشور و بابل چغندر را لپتو می‌خواندند و در زبان آرامی لپتا و لیپتا؛ پس بعید نیست که اصل لبوی فارسی همین باشد! چغندر دو نوع است؛ یکی همین چغندر معمولی است که به رنگ بنفش تیره یا قرمز (لبو) وجود دارد و نوع دیگر آن چغندر قند و به رنگ زرد روشن است. برای آنکه پوست چغندر پخته به آسانی کنده شود، باید وقتی گرم است از آب گرم بیرون آورده و درون آب سرد قرار دهید تا به راحتی پوست آن جدا شود.
این سبزی خوش طعم و شیرین کالری بسیار کمی دارد و به صورت آبپز و به تنهایی، یک دسر خوشمزه است اما نهایت استفاده‌ای که معمولا ما ایرانی‌ها از آن می‌کنیم، در تزئین غذا یا نهایتا تهیه دسر ماست و لبوست!
درصورتی که اگر بدانید این خوراکی چقدر خاصیت دارد، حتما از آن استفاده بیشتری می‌کنید؛ به خصوص که هم عطر و طعم بی‌نظیری دارد و هم اینکه در تمام فصول سال در دسترس نیست. پس باید تا آخر زمستان، حسابی قدرش را بدانیم! البته قدیمی ها می گویند که پیش تر چغندر انواعی متنوع‌تر از امروز داشته است و حتی از برگ آنها بیشتر از مغز آن استفاده می کردند.
اما امروزی ها لبوی خوش آب و رنگ قرمز رنگ را به هر چیزی ترجیح می دهند و این روزها دسترسی به این گیاه زیر خاکی به یکی دو نوع محدود می شود. هر چند عطر لبو در فصل سرد و توی خیابان ها، هوش از سر هر کسی می برد اما برای جلوگیری از آلودگی های احتمالی، خانگی‌اش توصیه می شود. پس تا دیر نشده دست به کار شوید.
یک چغندر خوب. . .
چغندر خوب گیاهی است که زیاد در خاک نمانده باشد چون چغندری که زیادی رسیده باشد، برعکس سایر میوه‌ها که له می‌شوند، سفت می‌شود! برای شناسایی چغندر پیر هنگام خرید، خوب است بدانید این چغندرها معمولا گردنی باریک دارند و شیارهایی روی آنها ایجاد شده. چغندر خام به عسل گیاهی معروف است و در احادیث آمده که خداوند بعد از عسل، شفا را در چغندر قرار داده است و همین موضوع، نشان‌دهنده ارزش غذایی بالای چغندر است.
جالب اینجاست که با وجود مقدار زیاد قند در این گیاه و خطرات احتمالی برای دیابتی ها، اما مصلح آن یعنی داروی بیماری دیابت در برگ آن نهفته است، البته به شرط آنکه برگ تازه و سرحال را مورد استفاده قرار دهند.
از شیره تا گوشت لبو!
همه اجزای لبو مفید است؛ از ریشه، ساقه و برگ گرفته تا پوست و گوشتش! برگ چغندر خام باعث بهبود ورم طحال می‌شود، همچنین در طب سنتی توصیه شده که برای از بین بردن شوره و چربی مو، سر با جوشانده برگ چغندر شسته شود؛ این جوشانده نه تنها خاصیت ضدشپش دارد که از آن می‌توان برای درمان ترک دست و پا نیز استفاده کرد.
ضماد برگ چغندر با عسل هم برای رفع طاسی و زگیل موثر است و در طب سنتی توصیه شده است. حتی اگر برگ چغندر با حنا مصرف شود، برای رویاندن مجدد مو و زیبایی آن تاثیر زیادی خواهد داشت، همچنین می‌توان از چغندر به‌عنوان ضمادی برای پانسمان زخم و درمان تاول استفاده کرد.
در ضمن املاحی که در شیره چغندر وجود دارد، یک پاک‌کننده بسیار عالی کبد، کلیه و کیسه صفراست. از آنجا که چغندر ملین، نرم‌کننده و ادرارآور است، برای رفع یبوست عالی است، همچنین درمان‌‌کننده التهاب مجاری ادرار، مثانه و بواسیر بوده و برای رفع بسیاری از بیماری‌های پوستی مفید است.
نه چربی خون، نه بیماری قلبی و نه سرطان!
یافته‌های اخیر پژوهشگران نشان میدهد مصرف یک چغندر نیم‌کیلویی، 35 درصد از فولات مورد نیاز بدن را تامین می‌کند و دریافت این مقدار کافی از فولات موجب کاهش سطح ترکیبی در خون به نام هموسیستئین می‌شود. در صورت افزایش این ترکیب در خون، عوامل ایجادکننده بیماری‌های قلبی افزایش می‌یابد. لبو از جمله سبزیجاتی است که سرشار از فیبرهای محلول بوده و باعث کاهش سطح کلسترول بد LDL می‌شود. لبو به خاطر رنگ منحصر به فردش سرشار از ترکیبات آنتی‌اکسیدان است.
ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانع از بروز سرطان شده و حتی از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند و از این طریق نیز ریسک بروز بیماری‌های قلبی را کاهش میدهد. در چغندر ترکیباتی به نام کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها وجود دارد که هم موجب کاهش کلسترول شده و هم از آسیب‌های احتمالی که رادیکال‌های آزاد به دیواره عروق وارد می‌آورند، جلوگیری می‌کند و نهایتا بروز سکته‌های قلبی را کاهش میدهد. به این دلیل مصرف چغندر آبپز همراه کمی شکر در این روزها بسیار مفید است، خصوصا در افرادی که سابقه بیماری‌های قلبی در آنها وجود دارد. از دیگر فواید لبو مى‌‌توان به کنترل فشار خون بالا اشاره کرد؛ به این ترتیب که در هر 100 گرم چغندر، 380 میلى‌گرم پتاسیم وجود دارد که به کاهش فشار خون کمک مى‌‌کند.
لبوخوری پیش از بارداری
همیشه پزشکان توصیه می‌کنند خوب است مادرانی که قصد بچه‌دار شدن دارند، حداقل 2 تا 3 ماه قبل از باردار شدن از مکمل اسیدفولیک استفاده کنند تا ذخایر کافی این ماده مغذی قبل از بروز بارداری فراهم شود زیرا کمبود اسید فولیک در این دوران آسیب‌های جبران ناپذیری به جنین وارد می‌کند که از آن جمله می‌توان به عقب‌ماندگی ذهنی و نقص در تشکیل لوله عصبی اشاره کرد. البته مطالعات جدید در شناسایی تاثیر مصرف چغندر در دوران بارداری نشان داده که مصرف مواد غذایی سرشار از فولات ازجمله لبو، باعث حفظ سلامت جنین می‌شود.
یک زیر خاکی مفید و مغذی
سم‌زدایی لبویی!
لبو سرشار از ریزمغذی گیاهی به نام بتالین (یکی از انواع رنگدانه‌های گیاهی قرمز و نارنجی) است که دو نوع از بهترین بتالین‌های موجود در لبو «بتانین» و «ولگازانتین» است و هردو خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و سم‌زدایی دارند. البته این رنگدانه‌ها در محصولات دیگری از جمله کلم و ریواس هم پیدا می‌شوند. بتالین موجود در پوست و گوشت لبو به شما امکان استفاده از این خواص بی‌نظیر و تجربه یک زندگی سالم را میدهد.
فقط حواس‌تان باشد بعضی از بتالین‌ها با افزایش زمان طبخ از بین می‌روند. بهترین زمان بخارپز کردن لبو 15 دقیقه (به صورت حلقه‌های نازک) یا کمتر و کباب کردنش زیر یک‌ساعت است. حتی می‌توانید لبو را به صورت خام و رنده شده همراه با ماست، هنگام صرف غذا میل کنید.
پیشگیری از ابتلا به سرطان!
تحقیقات آزمایشگاهی بر سلول‌های تومور انسان نشان داده که ذرات بتانین موجود در لبو می‌تواند با سرکوب آنزیم‌های ملتهب‌کننده، رشد سلول‌های تومور را کاهش دهد. در این آزمایش سلول تومورهای کولون، شکم، عصب، ریه، سینه، پروستات و بافت بیضه‌ای مورد بررسی قرار گرفتند و گرچه خواص پیشگیری از سرطان توسط لبو اثبات نشده اما دانشمندان با خوش‌بینی بیشتری بتانین و سایر بتانین‌های موجود در لبو را مورد بررسی قرار می‌دهند تا ارزش لبو در پیشگیری و درمان انواع خاصی از سرطان‌ها مشخص شود.
قرمز پرخاصیت
مفیدترین و بهترین بخش چغندر، برگ آن، بعد ساقه‌هایش و بعد از آن ریشه است که پخته آن همان لبوی خودمان است. وقتی چغندر پخته می‌شود، کالری موجود در آن به دلیل آزاد شدن کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها بیشتر شده و راحت‌تر در دسترس سیستم گوارشی قرار می‌گیرد. این سبزی منبع بسیار خوبی از مواد معدنی و انواع ویتامین‌هاست. وجود فولات بسیار بالایی که در لبو دیده می‌شود، این سبزی را به یکی از خوراکی‌های مفید برای سیستم قلبی- عروقی تبدیل کرده است. مطالعات نشان میدهد که مصرف منظم این سبزی احتمال بروز بیماری‌های قلبی را کاهش میدهد. این سبزی خوش‌رنگ با وجود طعم شیرینش کالری بسیار کمی دارد؛ هر 100 گرم لبو فقط 36 کیلوکالرى انرژى دارد. پس بدون نگرانی لبوخوری کنید!
لبو نگو؛ بلا بگو
چغندر لبو مثل هویج دارای کاروتن است که در معده تبدیل به ویتامین A می‌شود و برای رفع ضعف بینایی بسیار مفید است. همچنین خوردن چغندر پخته‌ای که برگش سرخ رنگ باشد، برای رعشه بسیار موثر است. از ترکیب چغندر با آب هویج می‌توان برای دفع سنگ کیسه صفرا هم استفاده کرد. از آنجا که لبو دارای مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است، مصرفش می‌تواند درد مفاصل و همچنین نقرس را بهبود دهد.
از برگ و شربت چغندر غافل نشوید
شربت چغندر بهترین نوشابه، تقویت‌کننده بدن و دافع سموم بدن است. برای تهیه شربت چغندر کافی است با آبمیوه‌گیری آب 3،4 عدد چغندر خام را بگیرید و آن را با یک لیوان آب معدنی رقیق کرده و میل کنید.
از آنجا که زیاده‌روی در مصرف مفیدترین مواد هم مضر است، استفاده بیش از حد در مصرف لبو هم برای معده مضر است و ممکن است موجب دل‌پیچه شود. اگر زیادی لبو دوست دارید یا معده حساسی دارید، می‌توانید برای جلوگیری از دل‌پیچه، چغندر را همراه مقداری عدس بپزید و میل کنید. همچنین قند ریشه چغندر (لبو) برای مبتلایان به دیابت مضر است. در ضمن یادتان باشد برای پختن چغندر از ظروف آلومینیومی استفاده نکنید زیرا عنصر آلومینیوم با ریزمغذی‌های لبو ترکیب شده و خوراکی خوشمزه‌تان مسموم می‌شود!
از آب برگ این گیاه مغذی هم غافل نشوید. آب برگ چغندر برای درمان سردرد و دندان درد مفید است. به علاوه آنکه آب برگ آن به رفع قرمزی چشم کمک می کند و شما می توانید دو تکه پنبه را به این مایع آغشته کنید و روی چشمان‌تان قرار دهید. ضمن آنکه جوشانده برگ‌چغندر برای برطرف کردن شوره و چربی سر هم به کار می‌رود.
مجله سیب سبز
